Emfizem pluća (Emphysema pulmonum) – emfizem je stanje povećane vazdušnosti pluća sa destrukcijom alveolarnih septi. Karakteriše se prekomernim i trajnim uvećanjem distalnih vazdušnih puteva (distalno od terminalnih bronhiola), sa destrukcijom alveolarnih septi.
U primarne opstruktivne bolesti pluća spadaju:
- HRONIČNI BRONHITIS (Bronchitis chronica)
- EMFIZEM (Emphysema)
- BRONHIJALNA ASTMA (Asthma bronchiale)
Razlozi za pojavu opstrukcija u ovim bolestima su različiti:
- Kod hroničnog bronhitisa dominira opstrukcija zbog hipertrofije žlezda, pojačane produkcije lepljive sluzi i upalnog edema sluznice
- Kod emfizema opstrukcija nastaje usled gubitka elastičnog potpornog tkiva, destrukcije alveolarnih septi i hiperinflacije.U oba slučaja opstrukcija je generalizovana, progresivna i trajna!
- Kod bronhijalne astme, opstrukcija nastaje pretežno zbog spazma glatkih mišIća u vazdušnim putevima; opstrukcija u ovom slučaju, postoji samo u toku napada.
Dakle, povremeno povećanje vazdušnih puteva, bez destrukcije alveolarnih septi – NIJE EMFIZEM, već HIPERINFLACIJA PLUĆA!
PODELA EMFIZEMA PREMA LOKALIZACIJI U ACINUSU:
- PANACINUSNI (PAE): promene zahvataju ceo acinus
- CENTROACINUSNI (CAE): promene u centru acinusa
- PARASEPTALNI: promene su duž lobulusnih septi
- IREGULARNI (PARACIKATRIKSNI): promene su oko ožiljaka na plućima
ETIOPATOGENEZA EMFIZEMA:
- Kao i kod drugih opstruktivnih bolesti pluća, etiopatogenetski činioci se mogu podeliti na EGZOGENE i ENDOGENE (GENETSKE).
- Suština poremećaja je poremećaj ravnoteže između proteoliznih enzima ((kisela i alkalna proteaza i elastaza) koji se nalaze u segmentnim leukocitima i makrofagima) i njihovih inhibitora (alfa-1 antitripsina i drugih globulina). Bolest nastaje kod urođenog deficita enzima alfa-1 antitripsina. Proteolizni enzimi razgrađuju alveolarne septe u čitavim acinusima (panacinusni emfizem – PAE). Dakle, genetski faktor je najbitniji kod panacinusnog emfizema.
- Pušenje ima jako bitnu ulogu, naročito kod centroacinusnog emfizema – CAE; jer se CAE obično nadovezuje na hronični bronhitis
- Aerozagađenost
- Infekcije
- Senilni emfizem (emfizem starih ljudi) je fiziološka hiperinflacija pluća nastala usled gubljenja elastičnosti pluća; nema destruktivnih promena na septama, pa to i nije pravi emfizem.
- Kompenzatorni emfizem – hiperinflacija preostalog pluća posle lobektomije
- Akutni (reverzibilni) emfizem – akutna hiperinflacija u toku astmatičnog napada
POREMEĆAJ PLUĆNE FUNKCIJE U EMFIZEMU nastaje zbog opstrukcije protoka vazduha. Radi se o generalizovanoj pojavi.
- Opstrukcija je u PAE uzrokovana dinamskim kolapsom alveola u ekspirijumu, usled gubitka elastičnog tkiva, naročito pri naporu i forsiranom disanju
- Kod CAE opstrukcija je uzrokovana promenama na samim zidovima disajnih puteva.
MAKROSKOPSKI: emfizemska pluća su velika i ne kolabiraju prilikom otvaranja grudnog koša. Na površini ili na preseku, vide se vazdušni mehurovi (bule).
KLINIČKA SLIKA:
- kod CAE: najčešće su u pitanju muškarci stari između 40-60 godina; strastveni pušačI, industrijski radnici. Bolesnici se duže vreme žale na simptome hroničnog bronhitisa i opstrukcije disajnih puteva. Kasnije nastaje dispnea, prvo u naporu, a kasnije i u miru.
- kod PAE: simptomi su počeli još u mladosti (genetski faktor). Od iste bolesti, u porodici boluje više članova. Dominira dispnea koja počinje u mladosti, ali je u početku ne prate znaci hroničnog bronhitisa. Kašalj se javlja tek u kasnijoj fazi bolesti.
- kod TEŠKIH OBLIKA EMFIZEMA možemo pacijenta videti u karakterističnom položaju:
pacijent sedi nagnut napred, ruke su pružene i oslonjene na podlogu i njima podupire gornji deo tela.
OBLIK GRUDNOG KOŠA može biti bačvast : međurebarni prostori su izbočeni, supraklavikularne jame su ispunjene, ponekad se vidi napor pri disanju.
PERKUSIJA:
- hipersonoran zvuk,
- granice pluća su proširene
AUSKULTACIJA:
- Oslabljeno disanje sa produženim ekspirijumom
- Može se čuti niskotonsko zviždanje
- Ponekad sitni pukoti pri bazama
- PEKTORILOKVIJA i BRONHOFONIJA su oslabljeni
NALAZ NA SRCU:
- Srčani tonovi su tihi i oslabljeni; ponekad je naglašen drugi ton nad a.pulmonalis. Kasnije je moguć galopski ritam nad desnim srcem
KRVNA SLIKA:
- Kada se javi cijanoza, postoji poliglobulija i povećan hematokrit.
RTG:
- Na pregledanom snimku vidi se da je visina pluća uvećana
- Nisko položena i zaravnjena dijafragma (ispod šestog rebra)
- Bačvast grudni koš
- Široki međurebarni prostori
- Redukovana plućna šara na periferiji
- Emfizemske bule
- Na profilnom snimku: povećan AP dijametar (znak bačvastog grudnog koša)
FUNKCIONALNE PROMENE:
- Povećene vrednosti RV za više od 25%
- Povećan odnos RV/TLC
- Smanjenje vrednosti transfer faktora za CO
- Povećana plućna propustljivost
- Pad oksemije posle opterećenja
- Vrednost alfa-1 u serumu je smanjena
DIJAGNOZA:
- OBAVEZNO PRISUSTVO DISPNOJE!
- Radiološki nalaz
- Funkcionalne promene
TERAPIJA:
- Promene su ireverzibilne, pa terapija nije efikasna
- Prevencija
- Suzbijanje infekcije
- Ekspektoransi
- Lečenje opstrukcije, samo ako postoji i reverzibilna komponenta, obzirom na udruženost hroničnog bronhitisa (aminofilin). Inače, čist emfizem slabo reaguje na ovu terapiju.
- Lečenje plućne insuficijencije
Dakle, terapija je ista kao kod hroničnog opstruktivnog bronhitisa!
Izvor: MedSkripte, wikipedia.org, mayo.edu, medscape, pubmed, freedigitalphotos.net