Etiologija
- Šarlah izazivaju lizogeni sojevi streptokoka grupe A, koji imaju sposobnost produkcije egzotoksina.
- Postoji tri antigenski različita egzotoksina a imunitet je tipski specifičan.
Epidemiologija
Rezervoar infekcije je čovek. Izvor infekcije je nazofaringealni sekret bolesnika sa šarlahom ili streptokoknom anginom, rekovalescenta ili kliconoše.
Širenje infekcije:
- kapljičnim putem, aerogeno
- kroz povrede na koži (rane, opekotine)
- sluzokoža genitalnog trakta žene (puerperijum)
Patogeneza:
Lokalna zapaljenska reakcija se pojavljuje na mestu ulaska. Bakterija luči eritrogeni toksin koji se krvotokom raznosi po čitavom organizmu. Nastaje toksemija sa znacima oboljenja. Javlja se imunološka reakcija – proizvode se neutrališuća antitela.
Klinička slika šarlaha
Inkubacija traje od 6 sati do 2-4 dana (bolesnik je za to vreme zarazan). Oboljenje ima tri stadijuma:
- inicijalni ili invazivni
- osipni
- rekonvalescencija
I Invazivni stadijum: (24-36h)
Odlikuje se naglim početkom, povišenom temperaturom, gušoboljom, povraćanjem, opštim algičnim sindromom, bolom u trbuhu.
Objektivno, prisutni:
- umereni znaci intoksikacije i adinamije
- kataralna streptokokna angina
- jezik u vidu slova ”V”
- regionalni limfadenitis (regionalno uvećane limfne žlezde)
- tahikardija (ubrzan rad srca)
II Osipni stadijum (5-7 dana)
Dolazi do porasta temperature i pojačavanja simptomatologije prethodnog stadijuma. Prestaje povraćanje. Ospa se razvija za 24h. Predilekciono mesto ospe su vrat i pazušne jame a nastavlja da se širi prema donjim ekstremitetima. Ospa je makulo-papuloznog izgleda, zrnasti egzantem na eritematoznoj površini. Koža je suva, hrapava, naježena. Ospa štedi lice, dlanove, tabane; najgušća je na pregibima velikih zglobova – Pastijev znak; prisutan osećaj blagog svraba.
Ospa se povlači istim redosledom kako je izbijala. Posle iščezavanja ospe nastaje perutanje.
Objektivno:
- postoje znaci intoksikacije; Filatovljev znak. Guša plameno crvena, često sa gnojnim naslagama. Zrnast ili petehijalni enantem na mekom nepcu. Jezik obložen sa početnom deskvamacijom – početni jagodast jezik.
- Bolesnik je tahikardičan i hipotenzivan. Javlja se osetljivost apendikularne regije (regije slepog creva).
III Stadijum rekonvalescencije (perutanja)
Temperatura se snižava, poboljšanje opšteg stanja. Počinje perutanje čitave kože (toksični efekat), posebno na dlanovima i tabanima (lamelarno ljuštenje). Jezik jagodast.
Retrogradna dijagnoza:
- Perutanje + jagodast jezik
Klinički oblici šarlaha
Po lokalizaciji:
- faringealni i
- ekstrafaringealni
Po toku i ishodu oboljenja:
- laki i
- teški oblici
Laki oblici:
- ”scarlatinetta” (nema znakova intoksikacije)
- šarlah sa atipičnim osipnim stadijumom
(rubeoliformni, vezikulozni, scarlatina variegata)
Teški oblici šarlaha:
- fulminantni šarlah
- maligni šarlah (rani i kasni oblik)
- septični oblik
Ekstrafaringealni oblici:
- puerperalni šarlah
- hirurški šarlah
Komplikacije šarlaha
I Bakterijske
- gnojne angine (gnojno-folikularne; konfluentne; membranozne; nekrotične)
- otitis media (zapaljenje srednjeg uha)
- lymphadenitis colli
- Sepsa
II Toksične
- rani šarlahni nefritis
- rani šarlahni miokarditis
- rani šarlahni reumatoid
III Toksoalergijske
- akutni glomerulonefritis (hemoragični, hipertono-edematozni, azotemični, oligurično-anurični
- pozni šarlahni reumatoid (artralgični, oligoartraligični, pseudoflegmonozni)
Dijagnoza šarlaha
- Anamneza
- Epidemiološki podaci
- Klinička slika
- Objektivni pregled
- Laboratorijski nalazi:
Leukocitoza sa polinukleozom; ubrzana sedimentaija; povišen fibrinogen; ASTO; blaga anemija; indirektna bilirubinemija
Bris guše – negativan nalaz ne isključuje dijagnozu!
Diferencijalna dijagnoza šarlaha
- Inicijalni stadijum:
Apendicitis; meningitis; alimentarne intoksikacije; angine razne etiologije - Osipni stadijum:
Preegzantem kod raznih infektivnih bolesti
Ospa kod virusnih oboljenja (infektivna mononukleoza, enterovirusne infekcije, grip)
Toksoalergijski egzantemi
Solarni eritem
Terapija šarlaha
Kauzalna terapija:
- Penicillin 800 000-1.200 000 ij 10 dana
- Kod težih formi penicillin G 2-5 miliona ij iv
Simptomatska terapija:
- antipiretici
- analgetici
- rehidracija i korekcija acido-baznog statusa
- odmor u postelji
- terapija malignog šarlaha: Kortikosteroidi i HIGG